Конспект урока на марийском языке "Безличный глагол"
план-конспект урока (7 класс) на тему

Марий йылме дене урок. 7 класс

Тема:   Безличный глагол.

Цель: йоча-влакым безличный глагол-влак дене палдараш.

Задаче-влак:

Туныктышо: йоча-влакым ен але предмет деч посна, шке семынже ышталтше действийым ончыктышо глагол-влак дене палдараш; «безличный глагол» понятийым умылтараш;

Развиватлыше:  безличный глаголын текстысе рольжым палаш туныкташ; пÿртÿсыштö мо лиймым ончыктышо описаний сынан текстым чонен моштымо навыкым вияндаш; йоча-влакын мут шапашыштым пойдараш;

Воспитатлыше: пÿртÿсым йöраташ кумыландаш; шке тазалыкым аралыме да пенгыдемдыме койышын кÿлешлыкшым умылтараш; шымлен, выводым ыштен моштымо койышым пенгыдемдаш.

Урокын типше: у темым умылтарыме урок.

Метод: беседе, текстым лончылымаш,  пар дене паша; возымаш да каласкалымаш паша-влак.

Кучылтмо материал:   компьютер, мультимедийный проектор, экран,  презентаций; теме почеш сÿрет-влак, шалатыме паша материал, таблице.

Урокын эртымыже

1.Классым организоватлымаш.

-Таче мемнан деке шуко уна толын. Айста, йоча-влак, нунын деке савырнен саламлалтына.

А ынде икте-весе деке порын ончалына.

Шыман шыргыжалына. Шып гына шинчына.

2.Шинчымашым актуализироватлымаш.

   1) -Колыштса туштан почеламутым.Мо нерген тушто ойлалтеш?

Мо улыт мый дечем посна предмет-влак?

Лач лÿм веле.

Но мый толам-чыла тарванылеш.

Ракета чоҥешта.Айдеме пöртым чоҥа.

А пасушто уржа шочеш.(Слайд) 

+Глагол нерген.

-Чын. А могай ойлымаш ужашым глагол маныт?

+Предметын действийжым ончыктышо да мом ышта? мом ыштат? йодыш-влаклан вашештыше ойлымаш ужашым.

-Тиде текстыште глагол-влакым муына.

  2) А ынде изирак тестым ыштен налына. Мый тыланда тест паша-влакым шалатем, те йодыш-влак деч ÿлнö улшо таблицыш чын вашмут-влакын номерыштым гына возеда. Лÿмдам возаш ида мондо. (Йоча-влак тестым ыштат).

- А ынде икте-весыланда пуыза да терген налза. Вашмут слайдыште. (Йоча-влак икте-весыштын пашаштым тергат).

 - Погыза пашадам.

3.Урокын темыжым да цельжым палымаш.

- Таче ме тендан дене глагол нерген эше у шинчымашым налына.Кызытак ом каласе, тидым те шке пален налыда. Шоналтыза, пуйто нуно шке лÿмыштым йомдареныт, а ме тудым муаш полшена. Глагол-влаклан йомшо лÿмыштым пöртылтена гын, урокын темыжымат пален налына.

  Доскаште предложений-влакым возымо. Нуным кок тÿшкалан шелаш кÿлеш.Кузе ойыраш. Те шке шижшаш улыда. Тыршен ончена? (Паша устно ышталтеш. Йоча-влак предложений-влакым лудыт да тÿҥ член-влакым каласат.)

     Лум возын. Кылмыктен. Ме чодыраште коштына. Чодыраште кожиме дене тамлын ÿпшалтеш, куштылгын шÿлалтеш. Теле вашеш эр касештеш. Ме пöртылаш тарванышна.  (Слайд)

-Могай тÿшка-влаклан шелда?

+1) кок тÿҥ членан предложений-влак.

  2) ик тÿҥ членан предложений-влак. (Слайд)

-Ынде грамматический рÿдö-влакым муына.

   Предложений тÿшка дене паша.

     Кылмыктен. Чодыраште кожиме дене тамлын ÿпшалтеш, куштылгын шÿлалтеш. Теле вашеш эр касештеш. (Слайд)

-Мо дене нине предложений-влак икгай улыт?

-Подлежащий нерген мом каласен кертыда?

Мо дене нине глагол-влак оҥай улыт?

-Тыште действийым ыштыше предмет але лица уло мо?

-Тугеже, нине глагол-влакым кузе манаш лиеш?.

+Безличный.

-Чын.

-Тиде теме почеш мом палышыш улына?

+ Могай глагол безличный лиеш? Тудо молан кÿлеш да кушто тудым кучылташ лиеш?

  Цельым шындымаш.

1. Палаш: безличный глагол кузе каласалтеш, молан кÿлеш.
2. Мошташ: текстыште безличный глаголым муаш, мутланымаште кучылташ. (Слайд)

   Тетрадеш числам да темым возымаш. (Слайд)

4. У темым шымлымаш.

-Ончыч лончылымо предложенийлаште личный да безличный глагол-влакым шарналтена да нунын определенийыштым каласена.

-

-Шкенам учебникысе правил дене таҥастарена.

   Правилым лудына, лончылена (учебник, с. 62, 1-ше абзац)

-Кузе шонеда, тиде шинчымашна ситыше мо? Молан?

Тÿшка дене паша.

Текст-влакым лудыда, безличный глагол-влакым муыда да наклоненийжым, жапшым, лицажым (уло гын), числажым палемдеда.

1. Рÿмбалга. Таче, очыни, чот кылмыкта. Кызытак йÿкшемдаш тÿҥалын.
2. Миша черланен. Тудым то кылмыкта, то чытырыкта, чÿчкыдынак кокырыкта.  (Слайд)

-Рÿмбалга-изъяв. накл..к.-ш. ж.. ед. ч.. 

  Кылмыкта- изъяв. накл..к.-ш. ж.. ед. ч.

 (Йÿкшемдаш) тÿҥалын- изъяв. накл. э. ж.,  ед. ч.

Кылмыкта, чытырыкта, кокырыкта - изъяв. накл..к.-ш. ж.. ед. ч.

- Могай грамматический палыже але категорийже уке чыла глаголынат? (Лицаже).

-А могай лицан формыжлан келшен толыт?  (Ед. ч.. 3 л.)

-Предложенийыште нуно могай член лийыт? (Сказуемый)

-Ынде икымше текстысе да кокымшо текстысе предложений-влакын могай икгайлык уло, кö каласа?

+ Икымше текстыште пÿртÿс явленийым ончыктышо глагол-влак, а кокымшышто-айдемын состоянийжым ончыктышо-влак.

Вывод. Безличный глагол-влак пÿртÿс явленийым але айдемын состоянийжым ончыктат.

-Учебникысе правил дене шкенан выводнам таҥастарена.

-Айста кокымшо текстын содержанийже дене пашам ыштена. Кузе шонеда, могай чер годым мемнам чытырыкта, тÿрвынчыкта?

+(Йоча-влакын вашмутышт).

-Черланаш огыл манын, мом ыштыман?

+(Йоча-влакын вашмутышт).

-Кылме тылзе мемнан спорт теме дене кылдалтын. Те могай спорт модыш дене модыда?

(Слайд)

5.Физминутка. 

6. Пеҥгыдемдымаш.Учебник дене паша.

1(148) паша (устно).

2(149) паша (тетрадеш)

4 (151) паша (тетрадеш)

-Ме ынде безличный глаголым муын моштена. Айста шинчымашнам келгемдена да тиде глагол-влакым йылмыштына кучылт ончена. Сÿрет почеш келшыше безличный глаголан предложений-влакым шонена. (Слайд)

7. Иктешлымаш. Аклымаш.

 (Слайд)

- Мом пален налда урокышто да мом ышташ тунемда?

-Шындыме цельна-влакыш шуна мо?

-Мо урокышто келшыш але ыш келше?

-Могай паша нелырак лие? Молан?

- Ынде шке пашадам аклыза: (+) чыла умылышым;

                                                   (+) изишак шым умыло;

                                                   (-) нимом шым умыло.

- Келшыше тамгам поляш шындыза.

8. Мöҥгö паша.

-1(156) але 2(157) паша лийыт. Шкаланда келшыше упражненийым ыштеда.

-Урок пытен. Чеверын.